Demografska kriza se produbljuje: Samo šest opština u Srbiji beleži pozitivan prirodni priraštaj

U Srbiji je od januara do maja 2025. godine zabeležen nastavak negativnih demografskih kretanja – broj rođenih opada, broj umrlih i dalje nadmašuje broj rođenih, a prirodni priraštaj ostaje duboko u negativnoj zoni.

Za prvih pet meseci ove godine rođeno je nešto više od 22.000 beba – što je za oko 1.700 manje nego u istom periodu prošle godine, odnosno pad od 7,3 odsto. Broj umrlih je iznosio nešto više od 40.800 – 935 manje nego lani. Ipak, negativni prirodni priraštaj se dodatno produbio – sada iznosi -5,7 promila. Kada to pretvorimo u ukupne brojeve – za samo pet meseci, u Srbiji je gotovo 18 i po hiljada ljudi više umrlo nego što ih se rodilo.

Beogradski region beleži najmanje negativnu stopu prirodnog priraštaja (-2,5%), dok region Južne i Istočne Srbije ima najgoru vrednost (-8,1%). U celoj zemlji, samo šest opština ima pozitivan prirodni priraštaj: Tutin, Novi Pazar, Sjenica, Zvezdara, Novi Sad i Pantelej.

Starost majki i obrazac rađanja

Najviše porođaja beleži se u starosnoj grupi od 30 do 34 godine, a prosečna starost majke pri rođenju deteta je 30,5 godina. U gradovima žene rađaju kasnije (31,3 god), dok u ostalim naseljima ranije (28,9 god).

Stopa ukupnog fertiliteta iznosi 1,63 – što znači da prosečna žena u Srbiji tokom života rodi manje od dvoje dece.

Iako broj prvorođene i drugorođene dece opada, raste broj četvrtorođene i petorođene dece – naročito u Vojvodini i Šumadiji.

Prosečna starost umrlih

Prosečna starost umrlih u Srbiji je 75,4 godine. Najčešći uzrok smrti su bolesti sistema krvotoka (47%), zatim tumori (21,5%) i bolesti disajnog sistema (6,1%). Broj samoubistava je u porastu – 702 osobe u 2024. godini.

Situacija u regionu

Situacija u regionu, kada je reč o prirodnom priraštaju, nije ništa bolja nego u Srbiji – naprotiv. U prvom kvartalu 2025. godine:

• Srbija: -5,7 promila
• Republika Srpska: -5,8 promila
• Hrvatska (podaci za 2023.): -5 promila
• Crna Gora: +0,1 promil
• Albanija: +0,5 promila

U Srbiji, država je poslednjih godina pojačala podršku porodicama kroz finansijske mere – roditeljski dodatak za prvo, drugo i treće dete je povećan, a uvedena je i jednokratna pomoć za majke koje rode dete do 40. godine.

Međutim, stručnjaci upozoravaju da novac nije dovoljan – potrebne su i dugoročne mere, poput rešavanja stambenog pitanja, fleksibilnijeg rada za roditelje i sigurnosti u pogledu vrtića i škola.

U Mađarskoj, koja često služi kao primer, žene koje rode četvoro dece dobijaju oslobađanje od poreza na dohodak do kraja života. Takođe, nudi se državni kredit za kupovinu stana ili automobila uz povoljne uslove, ako par planira decu.