Više penzionera nego radnika u oko 30 opština, među njima i dve beogradske: Penzioni sistem Srbije na testu

Komentari

Autor: LJ. Pavlović / Z. Radović

29/01/2023

08:01

Euronews

veličina teksta

Aa Aa

U oko 30 opština u Srbiji više je penzionera nego radnika. Tu sumornu statistiku, pre svega, beleže nerazvijene opštine, a među njima je i Svrljig koji ima oko hiljadu penzionera više nego zaposlenih. Poslednji podaci Republičkog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje iz juna prošle godine, pokazuju da su oni koji privređuju malobrojniji od onih koji primaju penzije u Boljevcu, Knjaževcu, Kniću, Merošini, Doljevcu, Aleksincu, Beloj Palanci, Žagubici, Žitorađi, Priboju, Novoj Varoši, Rekovcu.

Među lokalnim samoupravama u kojima su radnici "izgubili bitku" najviše je onih koje spadaju u kategoriju nerazvijenih opština, ali su među njima i gradovi poput Zaječara, pa čak i dve beogradske opštine - Rakovica i Barajevo. Više građana prima penziju nego platu i u vojvođanskim opštinama Sečanj, Novi Kneževac, Čoka, Titel, Sremski Karlovci, Opovo i Mali Iđoš.

Inače, prema zvaničnoj statistici, za svakog penzionera u Srbiji u proseku rade skoro dva radnika. Prema poslednjim podacima Republičkog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje, u Srbiji živi 1.647.909 penzionera i 2.766.034 radnika, što znači da na jednog penzionera dolazi 1,68 zaposlenih, a stručnjaci navode da je optimalan odnos četiri radnika na jednog penzionera.

U Svrljigu penziju prima 4.100, a platu 2.985 meštana

Šezdesetih godina prošlog veka opština Svrljig imala je 30.000 stanovnika, a danas tek oko 11.000, što je i 3.000 manje u odnosu na prošli popis. U ovoj opštini je oko 4.101 penzionera i oko 2.985 radnika.

"Devedesetih godina, kad je Svrljig bio u punom zamahu, kad je radila industrija, bio izvoz, bilo je 6.000 zaposlenih, a 5.000 radno sposobnih stanovnika. Hiljadu ljudi je dolazilo iz Niša, Knjaževca da se uposli ovde", kaže za Euronews Srbija Vlada Krstić, iz opštinske uprave Svrljig.

Danas nemaju gde da dođu, jer su skoro sve velike fabrike zatvorene. Zato je sve više mladih koji odlaze. Meštani kažu da najviše mladih odlazi za Niš, ali da u poslednje vreme sve više idu u veće centre ili u inostranstvo. Meštani koji su zaposleni u Svrljigu, uglavnom rade za minimalac. S druge strane, oni koji nude posao kažu da sve teže nalaze radnike.

Manje ljudi, manje i para u budžetu opštine i za pomoć đacima, mladim majkama, poljoprivrednicima. Posledice su i negativan prirodni priraštaj, prosečna starost oko 55 godina, sve praznija sela.

"Trebalo bi i država da ima sluha za jug i istok Srbije, jer definitivno bez pomoći države nećemo moći da zadržimo makar ove ljude koji su ovde. Ravnomerni regionalni razvoj bi bio neko rešenje ovog problema. I, naravno, decentralizacija", smatra Tatjana Lazarević, zamenica predsednika opštine Svrljig.

Problem da zadrže mlade imaju i neke veće sredine. U gradovima srednje veličine više od 20 odsto stanovnika starije je od 65 godina. Mladi odlaze i iz prestonice.

"Već neke centralne gradske opštine imaju visoki udeo starog stanovništva, što znači da je i Beograd vrlo heterogen i i da se stanovništvo i iz njega iseljava van zemlje. Kada je u pitanju Novi Sad, on beleži nešto povoljnije rezultate, tu imamo priliv mlade populacije koja dolazi na školovanje. Isto tako, ako se taj proces nastavi, i tu će doći do manjeg intenziteta i stagnacije", ukazuje Vlasta Kokotović Kanazir, istraživač-saradnik na Geografskom institutu "Jovan Cvijić" SANU.

Perišić: Održivost penzionog sistema na testu

Profesorka Fakulteta političkih nauka Natalija Perišić kaže za Euronews Srbija da je sistem u kojem skoro dva radnika rade za jednog penzionera jako teško održiv.

"To nije problem sa kojim se suočava samo Srbija, već veliki broj država u svetu. U pitanju je starenje stanovništva i niske stope fertiliteta, što podrazumeva da je sve više penzionera u odnosu na broj zaposlenih. U Srbiji je od 2002. godine je broj starih povećan u odnosu na broj mladih i to je nešto što je tendencija koja ne može da se zaustavi i koja dovodi u pitanje održivost penzijskog sistema", objašnjava Perišić.

Ona kaže da je taj problem najbolje posmatrati na nacionalnom nivou, jer se tako prikupljaju i doprinosi, ali smatra da je svakako zabrinjavajuće što u više od 30 lokalnih samouprava živi više penzionera nego radnika i da to ukazuje na to šta će se desiti u budućnosti.

"Trenutno 1,7 zaposleni izrdžava jednog penzionera, a ova situacija se čak popravila u odnosu na prethodni period. Od 2013. do 2016. imali smo situaciju da je 1,4 zaposlenih izdržavao jednog penzionera. Ova cifra sada je najbolja posle 2009. godine, kada je bila isto 1,7", navodi profesorka.

Rešenje u podizanju stope zaposlenosti

Ona smatra da su dva moguća rešenja, od kojih je jedan podsticanje stope fertiliteta, a drugi imigracija.

"Država ulaže napore i u jedno i u drugo, ali čini se da oni nisu adekvatni veličini problema sa kojim se suočavamo. Da bi napravili balans između ekonomski aktivnog i neaktivnog stanovništva važno je da se podigne stopa zaposlenosti. Prema psolednjim rezultatima Ankete o radnoj snazi, koji se odnose na treći kvartal 2022. godine, stopa zaposlenosti u Srbiji je samo 50,8 procenata. To podrazumeva da postoji ogroman prostor za unapređenje stope zaposlenosti, jer što je ona veća, to je i veći brj onih koji uplaćuju doprinose između ostalog za penzijsko i invalidsko osiguranje", istakla je profesorka.

Ona je napomenula da je dodatni problem što od ovih 50,8 odsto, oko 20 procenata čine oni koji rade na sivom tržištu, odnosno ne uplaćuju nikakve doprinose. Dodala je da je siva ekonomija jako veliki izazov za Srbiju i da bi tokove sive ekonomije trebalo legalizovati, kako bi se omogućilo povećanje baze uplatioca doprinosa.

Na pitanje kako država može da pomogne s obzirom da su najveći problem migracije iz malih gradova u veće profesorka odgovara da se centralističkim tendencijama koje su trenutno zastupljene jačaju samo veći gradski centri i konkretno glavni grad i da to dovodi do toga da su manji gradovi jednostavno iscrpljeni, da mladi odlaze i da se samim tim narušava i taj odnos uplatioca doprinosa i onih koji su izdržavano stanovništvo.

"Svetska banka je pokušala da reši problem penzionih sistema, kada je predložila njihovu privatizaciju, kroz uvođenje obaveznog privatnog penzionog osiguranja. Deset godina kasnije ispostavilo se da to nije rešenje, već da stvara dodatne probleme, tako da se od privatizacije odustalo. Sada se priča o uvođenju nultog penzijskog stuba, koji bi podrazumevao da sveukupno stanovništvo, bez obzira da li je ikada bilo zaposleno i uplaćivalo doprinose, preko određene starosti, konkretno iznad 70 godina, ima pravo na određenu minimalnu državnu penziju", napominje Perišić.

Profesorka smatra da se to vidi kao rešenje i o čemu je debatovano, uz obećanja da, kada penzijski sistem postane održiv, a postaće kada se rashodi za njega smanje ispod 10 odsto BDP, da se uvedu te penzije na koje bi imali pravo svi.

"Prema podacima iz 2018. godine, izdaci za penzije su smanjeni i iznose 10,3 odsto BDP i čini mi se da je sada trenutak da se ozbiljno razmisli o tome da se uvedu penzije za sveukupno stanovništvo, jer su stari iznadprosečno izloženi riziku od siromaštva u Srbiji", ukazuje profesorka FPN.

Euronews

Svaki peti stanovnik Srbije ima više od 65 godina. A stručnjaci upozoravaju da će, ukoliko se nastavi trend emigracija i niske stope nataliteta, u sve više opština više ljudi stajati u redu za penziju nego za ulazak u fabriku.