Sećanje na žrtve u Prebilovcima: Izložba o uštaškom masakru nad Srbima u Narodnom muzeju

Muzej žrtava genocida i Narodni muzej u Beogradu priređuju izložbu povodom obeležavanja 80. godišnjice ustaškog masakra počinjenog nad Srbima u Prebilovcima. Ova memorijalna postavka biće otvorena od 5. do 8. avgusta u atrijumu Narodnog muzeja.

Izložbu čini stolica prebilovačke učiteljice Stane Arnaut koja je brutalno mučena, a potom i ubijena od strane ustaša, kao i fotografije Prebilovaca načinjene neposredno nakon Drugog svetskog rata, kao i one nastale krajem osamdesetih i početkom devedesetih godina 20. veka tokom procesa ekshumacije posmrtnih ostataka žrtava iz hercegovačkih jama, njihove paleopatološke i antropološke obrade, kao i sahrane.

"Početak Drugog svetskog rata u Jugoslaviji i proglašenje Nezavisne Države Hrvatske 10. aprila 1941. godine za 116 srpskih domaćinstava u hercegovačkom selu Prebilovci označio je kraj mirnog, svakodnevnog života. Sve češći upadi ustaša u selo, oduzimanje oružja, hapšenje viđenijih domaćina i nametanje prisilne konverzije (pokatoličavanja), najavili su ratne strahote kojima će biti izloženo srpsko stanovništvo u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj", navodi istoričarka Jasmina Trifunović Tutunov, viši kustos Muzeja žrtava genocida.

Nakon izvršenih velikih pokolja nad Srbima u junu i početkom avgusta u čapljinskom  i stolačkom srezu, ustaše su noću, između 3. i 4. avgusta 1941. godine opkolile i srpsko selo Prebilovce.

"Posle bestijalnog mučenja u prebilovačkoj Osnovnoj školi "Kralj Milutin" i silosu za žito u selu Tasovčiću, oko 500 meštana Prebilovaca, među kojima 237 dece i 233 žena, bačeno je u jamu Golubinka kod sela Šurmanci. Tokom avgusta 1941. godine, Prebilovčani su ubijeni na više od 40 stratišta. Uništene su 52 srpske porodice i ugašeno 36 ognjišta. Od više od 1000 predratnih stanovnika Prebilovaca, ostalo je 172. Od generacija, rođenih između 1925. i 1941. godine, preživelo je samo nekoliko dečaka", dodaje istoričarka.

U Prebilovcima i drugim srpskim selima, posle Drugog svetskog rata, nastavljen je život. Posmrtni ostaci ustaških žrtava, po nalogu vlasti socijalističke Jugoslavije, zabetonirani su šezdesetih godina prošlog veka u jamama Golubnjača u Ržanom dolu, Hutovo I i II, Bivolje brdo, Vidonje kod Žitomislića, Donjoj i Gornjoj Kukavuši, Golubinki kod Šurmanaca...

"Tek tokom 1990. i 1991. godine organizovane su ekshumacije žrtava u 7 od 13 kraških jama, koliko je, po svedočanstvima preživelih, bilo stratišta. Kosti oko 4.000 ubijenih Srba, svih životnih dobi, položene su u kriptu Spomen-crkve Sabor srpskih svetitelja i Prebilovačkih mučenika u selu Prebilovci. Opelo je služio Patrijarh srpski gospodin Pavle", kaže Jasmina Trifunović Tutunov, pa dodaje da su u junu 1992. godine, u oružanoj akciji "Čagalj", hrvatske ratne jedinice u Bosni i Hercegovini (HOS, HVO) i pripadnici regularne vojske Republike Hrvatske, spalili selo Prebilovce.

"Uništene su kuće, oskrnavljeno groblje i minirana Spomen-crkva sa posmrtnim ostacima ubijenih Srba  od 1941. do 1945. godine. Prebilovci danas imaju oko 60 stanovnika. U nekadašnjoj zgradi Osnovne škole `Kralj Milutin` obnovljena je biblioteka koja nosi ime po učiteljici Stani Arnaut koju su ubile ustaše 1941. godine. Novoizgrađeni pravoslavni Hram Vaskrsenja Hristovog osveštan je 2015. godine. U kriptu Hrama je položeno sedam pronađenih, od 176 kovčega sa posmrtnim ostacima Srba ubijenih u Drugom svetskom ratu", navodi istoričarka.