Igre 
Sve o velikom otkriću kod Kragujevca: Praistorijski ljudi i pre pojave metalnih alata sekli stene i gradili utvrđenja
Komentari21/01/2024
-10:00
Kod mesta rođenja vožda Karađorđa, u Rači kod Kragujevca, koje je vekovima služilo kao značajno utvrđenje, protekle godine srpski arheolozi u saradnji sa kolegama iz Sjedinjenih Američkih Država i Kine došli su do neočekivano velikog otkrića mreže praistorijskih naselja iz bakarnog, bronzanog i gvozdenog doba.
Arheološki međunarodni tim Centra za arheologiju "Dragoslav Srejović" Univerziteta u Kragujevcu, Univerziteta u Pitsburgu i kineskog Univerziteta Nortvest iz Sijana, koji priprema teren za izgradnju autoputa "Karađorđe" je na lokalitetima Viševac Gradište i Đurđeva glavica otkrio praistorijske bedeme i tragove sečenja stenske podloge, uz veliki broj artefakata.
Rukovodilac projekta iz srpskog dela tima je dr Miroslav Kočić, upravnik Centra za arheologiju, nosilac niza prestižnih priznanja iz oblasti arheologije, među kojima i Nagrade Nacionalne fondacije za nauku Američke Akademije nauka, a za Euronews Srbija objasnio da niko od istraživača nije očekivao takvo otkriće.
Centar za arheologiju "Dragoslav Srejović"/Univerzitet u Kragujevcu
"U opštini Rača kod Kragujevca bilo je poznato dvadesetak lokaliteta i pre ovog otkrića, s tim da o njima nije bilo detaljnih podataka. Mnoga od istraživanja iz pedesetih godina jednostavno su propala kroz prste - nisu nastavljena, niti su postojeći nalazi dodatno analizirani, tako da je cela regija pomalo zaboravljena. Zato u arheološkim publikacijama izgleda kao da je šumadijska regija bez arheoloških lokaliteta, što je bilo prilično čudno, jer je reč o jednoj od najplodnijih regija u Srbiji", kaže naš sagovornik, koji je iskustvo sticao na mnogim čuvenim lokalitetima - od Južne Amerike do Sibira.
Arheolog objašnjava da se zbog izgradnje Autoputa "Karađorđe" ukazala odlična prilika da se oblast istraži, a već na samom početku, postalo je jasno da je reč o kompleksnom projektu, jer se nalazište nalazi na vrlo nepristupačnom mestu, u gustoj šumi na vrhu brda.
"Mene su 2017. pozvali da budem naučni savetnik na tom lokalitetu i to samo zahvaljujući sreći, jer sam radio na sličnim takvim lokalitetima u Sloveniji i onda sam na neki način navikao oko da prepozna neke stvari u takvom okruženju. Odjednom mi je postalo jasno da imamo prisustvo bedema i to iz praistorijskog perioda", priseća se naš sagovornik.
U istraživanju primenjivane tehnike kao u majanskim džunglama
Lokalitet Viševac Gradište je prvenstveno poznat kao mesto rođenja ustaničkog vođe i jednog od stvaraoca moderne Srbije, Vožda Karađorđa, koji je baš na lokaciji Gradište rođen tokom sedme decenije 18. veka. Na toj istom mestu je odavno poznata lokacija Gradište, za koju je narod imao predanja da je mitski grad Goluban, za koju je Feliks Kanic pretpostavljao da je još jedna od lokacija rimskih naselja, međutim novim istraživanjima se pokazuje da se radi o ogromnom praistorijskom utvrđenju koje zahvata šest hektara.
Centar za arheologiju "Dragoslav Srejović"/Univerzitet u Kragujevcu
Povezane vesti
"Prva instanca bila je da celo područje snimimo metodama koje su najbolje prilagođene takvim, nepristupačnim lokalitetima, kakve smo primenjivali i u majanskim džunglama i u Sibiru. Reč je o laserskim skeniranjima, koje smo uz pomoć Koridora Srbije i uradili. Tu se videlo da se zaista radi o masivnom utvrđenju iz praistorije, to jest iz perioda bronzanog i gvozdenog doba, sa zidinama koje opkoljavaju celo naselje. Još uvek pokušavamo da utvrdimo kolika je tačno širina utvrđenja, ali trenutno je procenjena na preko 14 metara sa nekih 3,5 metara visine", kaže Kočić.
Međutim, pošto je utvrđenje pod velikim nagibom, trenutno izgleda samo kao deo šumskog tla, jer je suviše veliko da bi ga ljudsko oko uopšte percipiralo kao veštačku tvorevinu. Prava slika dobija se snimkom iz vazduha.
Saradnja stručnjaka iz Srbije, Amerike i Kine
Prvi zajednički srpsko-američki projekat posle Drugog svetskog rata bio je upravo istraživanje lokaliteta na teritoriji Kragujevca i Knića u kom je uspostavljena saradnja sa Univerzitetom u Pitsburgu i trajala je od 1968. i 1971. godine
Ona je obnovljena 2016. nakon što je Kočić otišao na doktorske studije baš u Pitsburg, a postoji još jedan aktivan projekat u kom zajedno istražuju vinčanske lokalitete.
"Sada potpisujemo memorandum o saradnji koji je ušao već u proceduru između Univerziteta u Krajevcu i Univerziteta u Pitsburgu i nadamo se da ćemo uspeti da u sledećoj godini imamo i terensku školu za američke studente u Srbiji", kaže arheolog.
U međuvremenu je započeta i saradnja sa Nortvest univerzitetom iz Sijana, jednim od najistaknutijih univerziteta, kada je reč o studijama arheologije u Kini. Upravo njegovi stručnjaci rade na nekim od najznačajnijih lokaliteta u toj zemlji, kao što je grobnica prvog kineskog cara Ćina, u kojoj je pronađena čuvena Vojska od terakote.
Neočekivano kompleksna mreža praistorijskih naselja
Istraživače je odmah na početku sačekalo iznenađenje - oko impresivnog defanzivnog objekta, prepoznat je veliki broj satelitskih naselja u njegovom najbližem okruženju.
Arhiva Centra za arheologiju "Dragoslav Srejović"
Povezane vesti
U krugu manje od kilometra od lokaliteta pronađeni su tragovi obrade metala, zatim kućnog inventara, kao i nečega što je verovatno bila drevna radionica za preradu kože. Među brojnim naseljima u blizini su i starčevački lokaliteti - najstarije zemljoradničke kulture na našim prostorima - koji se javljaju između sedmog i šestog milenijuma pre nove ere, uključujući lokalitete većih dimenzija poput lokaliteta u Borcima.
Drugim rečima, utvrđenje je bilo deo kompleksne društvene organizacije, kakav se retko susreće u praistoriji Balkana.
Dodatna specifičnost ovog nalazišta je to da se na rastojanju od 750 metara nalaze dva utvrđenja, što je vrlo retko.
Arhiva Centra za arheologiju "Dragoslav Srejović"
"Videli smo da tu imamo još jednu i to stariju praistorijsku gradinu i ljudskom rukom modifikovan pejzaž", kaže naš sagovornik, dodajući da su se služili metodama koji su dokaz genijalnosti praistorijskih ljudi.
Drevni ljudi precizno sekli kamen bez metalnih alata
I pre nastanka metalnih alata praistorijski ljudi dovijali su se na različite načine da sebi prilagode okruženje i učine ga komfornijim.
"Jedna od glavnih stvari kojima su se služili su pirotehnička znanja, to je odvajanje i lomljenje kamena brzim zagrevanjem i izbijanjem, kako bi ga učinili lakšim za obradu. Takođe su probijali kamen svrdlima od trske sa abrazivnim materijalom, odnosno peskom. Trska zapravo ne pravi nikakav preterani pritisak, već buši kamen samo rotacionom silom, po sličnom principu po kom funkcionišu današnje bušilice", objašnjava sagovornik Euronews Srbija.
Arhiva Centra za arheologiju "Dragoslav Srejović"
Utvrđeno je i da su se koristili alati od jelenjeg roga, koji je pokazao neverovatnu izdržljivost.
Pronađeni su i malobrojni alati od bakra, dok su iz bronzanog veka pronađene bronzane sekire i narukvice, ali je sve to vreme bio prisutan i kameni alat.
Na samom naselju otkrivena je velika količina ukrašene keramike, kao i metalni predmeti koji su nađeni površinskom prospekcijom, uključujuči ostatke prerade metala. To sve ovaj lokalitet datuje u vreme koje se pruža od drugog milenijuma pre nove ere do duboko u prvi milenijum pre nove ere. Trenutno se pripremaju uzorci za laboratorijska datovanja ovih lokaliteta u saradnji sa partnerima iz Sjedinjenih Država.
"Pronašli smo specifične nazubljene kremene nožiće koji se javljaju tokom eneolita i za koje se pretpostavlja da su bili korišteni za obradu kože - odnosno proces sečenja, štavljenja, omekšavanja kože da bi se koristila za proizvodnju odeće. Takođe, našli smo veliki broj zamajaca za preslice, što ukazuje da su obrađivali i vunu, ali detaljnije informacije imaćemo kada sve nalaze pregledaju specijalisti", kaže Kočić.
Istraživači imaju pune ruke posla, jer je samo na Đurđevoj glavici pronađeno preko 25.000 artefakata od kojih svaki mora da se adekvatno izmeri, slika i popiše.
Ambiciozni planovi za budućnost
Arheolozi blisko sarađuju sa Koridorima Srbije i preduzećem Hidroprojekt saobraćaj, kako bi se lokaliteti koji se nalaze u blizini trase budućeg autoputa "Karađorđe" adekvatno zaštitili, a pronađeni artefakti mogli da postanu deo novog projeka - Digitalnog muzeja Šumadije.
"Centar za arheologiju 'Dragoslav Srejović' je sa Centrom za kulturu Knić dobio podršku od Ministarstva kulture i informisanja za pravljenje jednog iskoraka u predstavljanju eksponata na savremen način i na nekoliko svetskih jezika, uključujući i kineski. To je nešto na čemu radimo, da to prebogato nasleđe koje baštinimo u Šumadiji predstavimo na jedan novi i atraktivan način", kaže Kočić.
Komentari (0)