"Izgubljeni gradovi Balkana": Srednjovekovni grad Koznik - arheološki dragulj u aleksandrovačkoj župi

U najnovijoj epizodi "Izgubljeni gradovi Balkana" obišli smo srednjovekovni grad Koznik u aleksandrovačkoj župi nadomak Kruševca.

Tačno vreme nastanka grada nije poznato. Pretpostavlja se da je na istom mestu postojalo kasno-antičko utvrđenje iz 4. ili 6. veka.

Postoje indicije da je prvo pozno srednjovekovno utvrđenje sagrađeno u 12. veku kada Stefan Nemanja preuzima Rasinu oko 1161. godine. Ono što danas vidimo, sagrađeno je u drugoj polovini 14. veka, u vreme pojačane opasnosti od napada Osmanlija, kao sedište nekog od moćnih srpskih velikaša.

Euronews

Koznik je bio na raskrsnici puteva, strateški je bio veoma važan. Kontrolisao dolinu reke Rasine, put koji je spajao Pomoravlje sa dolinom Ibra i u dobu Antike i u Srednjem veku. Koznik je čuvao rudo-bogati Kopaonik od napada sa severa, a vrleti Kopaonika branili su pristup gradu sa juga.

U vreme kada se tvrđava Koznik prvi put pominje u pisanim izvorima 1381. godine, Srbijom vlada knez Lazar. To je vreme uoči Kosovske bitke kada se srpski vladar već priprema za vojni sukob sa moćnom turskom državom. Njegova država se prostire na severu do Save i Dunava i graniči sa Ugarskom. Sa istoka i juga tu je već Turska opasnost, a na zapadu, preko Drine, se nalazi država Bosna.

Euronews

Poznato je da je 1402. godine u Kozniku boravila kneginja Milica, a tri godine kasnije i njen sin, despot Stefan Lazarević – veoma važno mesto za srednjovekovnu Srbiju.

Našoj ekspediciji se na putu pridružila i arheolog, Sanja Crnobrnja. Godine je provela tražeći dokaze o ovom župskom gradu još iz vremena prvog vladara Srbije, Stefana Nemanje, o vremenu kneza Lazara kada je obnovljen i doživeo svoj procvat u 14. veku, odakle je građen prestoni grad Kruševac. Svi dokazi leže tu negde ispod zemlje.

"Na Kozniku je zaista ta mikroklima vrlo neobična i kada smo očekivali da će biti vrućina u Aleksandrovcu preko 10 ili 15 stepeni, na Kozniku nas zaveje sneg da ne možemo da siđemo sa Koznika. Desilo se da je arheološka ekipa sedam dana bila zaglavljena na Kozniku smo uspeli da se spustimo do prvih kuća i da tu noćimo. Sledećih sedam dana bukvalno nismo mogli da mrdnemo", rekla je Crnobrnja i dodala:

"Ja arheologiju obožavam, tako da sve te neke nuspojave doživljavam kao dobro-desilo se. Nekad je to bilo 45, 49,5 stepeni prošle godine kad sam bila u selu Vičana na iskopavanju. Bio je gust vazduh za disanje. To je bio problem jer nije moglo da se diše toliko vruć vazduh. I to možete da doživite. Naravno, sneg, led, vetar, posebno na prašnjavim lokalitetima gde vetar unosi pesak u oči, uši, usta, da krckate pesak zubima i tako dalje. Kiša je po meni definitivno najodvratnija pojava, zato što ne može da se crta, ne može da se snima normalno po kiši, pravi blato u iskopu pa nam se nalazi lepe za to blato, tako da kiša je definitivno jedina pojava po kojoj ne možemo baš da radimo".

Euronews

U ovoj epizodi "Izgubljenih gradova Balkana" posetili smo mesto na kome su hodali Romeji i Nemanjići i vojska prekosovskog boja uz kneza Lazara i kneginju Milicu. Kasnije njihov sin, despot Stefan, sa vlastelinom ovog kraja, Radičem Postupovičem, koji je mnogo puta potukao Turke u 15. veku, krećući baš iz Koznika.

Više o utvrđenju Koznik pogledajte u video prilogu.