Od sandale stare 700 godina do vrhova strela: Lešinari u Španiji svijali gnezda od arheoloških artefakata
Komentari
09/10/2025
-20:47
Lešinari su poznati kao "čistači" prirode, ali bi sada u svoju "biografiju" mogli da upišu i čuvanje muzejske građe.
Naime, naučnici su proučavajući neobične lešinare poznate kao bradani (Gypaetus barbatus), u njihovim gnezdima pronašli drevne zapise o ljudskoj istoriji.
Danas u Evropi postoji samo 309 parova bradana koji se gnezde, ali su ove ptice u 19. veku, nastanjivale pećine i udubljenja u stenama širom kontinenta, uključujući Pirinejsko poluostrvo.
Sve što je ostalo od tih sada izumrlih populacija u južnoj Španiji jesu njihova gnezda – neka od njih napuštena su već 130 godina.
Pošto su stenoviti grebeni retka i dragocena "nekretnina", mnoge grabljivice čuvaju ista gnezda generacijama, čak i vekovima.
Pećine na liticama koje su birali bradani posebno su vredne: njihov hladniji i zaklonjen mikroklimat pruža savršene uslove da ostaci kostiju ostanu očuvani dok ptići uče da ih lome kljunom i jedu.
Ali nije u pitanju samo položaj gnezda – unutar tih prirodnih skloništa, porodice lešinara gomilale su slojeve materijala, prikupljanih iz okoline tokom mnogih godina.
Povezane vesti
Pećine su se pokazale kao izvanredni čuvari materijala: slojevi koje su lešinari sakupljali sada kriju nalaze od velikog značaja i za ljude, uključujući i neverovatno dobro očuvan zapis o lokalnoj flori i fauni.
Porodični ptičiji "arhivi"
Ekolog Antoni Margalida iz španskog Instituta za istraživanje divljači i lova redovno obilazi gnezda preostalih bradana i često primećuje komade tkanine, kanapa i drugih predmeta, koje ptice koriste da bolje izoluju jaja.
Unsplash
To ga je navelo da posumnja da lešinari sakupljaju ostatke ljudskih predmeta već veoma dugo. On je sa timom posetio 12 napuštenih gnezda u južnoj Španiji i pažljivo analizirao sloj po sloj tih svojevrsnih porodičnih arhiva.
"Zahvaljujući čvrstoj građi gnezda i njihovom položaju u zapadnom Sredozemlju, bradati lešinari su pravi muzeolozi koji vekovima čuvaju istorijske materijale u izuzetnom stanju", navode Margalida i njegov tim.
Gnezda su uglavnom bila sastavljena od kostiju papkara, što pruža detaljan zapis o ishrani lešinara – a posredno i o životinjskim vrstama koje su živele u okolini – još od srednjeg veka.
"Ovi osnovni istorijski podaci, zajedno s onima o ishrani i izboru mesta za gnežđenje, daju dragocene informacije o staništima i životnim navikama ove vrste pre nekoliko vekova", objašnjava tim.
U slojevima kostiju pronađeni su i fragmenti ljuski jaja koje su ostavljale generacije lešinara. Pošto ženke polažu jedno do dva jajeta godišnje, ovi fragmenti mogu poslužiti u toksikološkim analizama koje bi pomogle u zaštiti vrste, otkrivajući nivoe pesticida u prošlosti.
Povezane vesti
Najzanimljiviji i najneobičniji nalazi, međutim, bili su ljudskog porekla: nekoliko drevnih sandala izrađenih od trave i grančica – među njima i potpuno očuvana sandala od esparto trave stara skoro 700 godina.
U istom gnezdu pronađen je i dekorisani komad ovčije kože star 650 godina, a analiza ugljenikovih izotopa pokazala je da su lešinari to gnezdo koristili pet vekova pre nego drugo obližnje.
Tim je pronašao i fragment korpe star 151 godinu, strelu za samostrel sa drvenim vrhom, deo praćke od ispletene esparto trave i brojne druge tragove istorijske kulture.
"Svi ovi ostaci potvrđuju upotrebu biljnih vlakana u sredozemnom delu Pirinejskog poluostrva za izradu najrazličitijih predmeta još od epipaleolita, pre oko 12.000 godina", pišu istraživači.
"Bradani, kao sakupljači kostiju i ljudskih artefakata u pećinama severne Iberije, pružili su uvid u živote praistorijskih ljudskih zajednica koje su tu takođe boravile… zbog čega se ova vrsta može smatrati bioindikatorom izuzetne vrednosti za dugoročno praćenje ekosistema i interdisciplinarna istraživanja", dodaju oni.
Lešinari rastvaraju kosti jakom želudačnom kiselinom, čiste životnu sredinu, štite nas od bolesti – i, izgleda, čuvaju našu istoriju zajedno sa svojom, piše Science Alert. Istraživanje je objavljeno u časopisu Ecology.
Komentari (0)