Istoričar Damnjanović za Euronews: Kako su sovjetska i partizanska vojska doneli oslobođenje Beograda i Srbije

Komentari

Euronews Srbija

Autor: Euronews Srbija

20/10/2025

18:19

veličina teksta

Aa Aa

Beograd danas, 20. oktobra, obeležava godišnjicu najvažnije vojne akcije za oslobođenje Jugoslavije - Beogradske operacije. U ovoj akciji snage sovjetske Crvene armije uz pomoć Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije oslobodile su nas od Nemaca u Drugom svetskom ratu.

Istoričar Nebojša Damnjanović za Euronews Srbija govorio je o značaju Beogradske operacije i oslobođenja Srbije tokom jesenjih dana 1944. godine. On ističe da je Beograd, zbog svog izuzetnog geografskog položaja, kroz vekove bio ključna strateška tačka kojom su vladali različiti okupatori. Damnjanović takođe podseća na manje poznate, ali važne borbe poput Niške operacije i bitke kod Batine, koje su odigrale značajnu ulogu u oslobađanju zemlje. Prema njegovim rečima, sovjetska i partizanska vojska doneli su oslobođenje od nemačko-nacističkog okupatora uz ogromne žrtve, što označava kraj jedne istorijske epohe.

"Na hiljade vojnika je poginulo. Uzima se obično oko tri hiljade partizana i oko hiljadu sovjetskih vojnika. Takođe i veliki broj Nemaca je tu poginuo i onih koji su tada bili u kolaboraciji sa Nemcima. Pod imenom Beogradska operacija, a to su ovi jesenji, oktobarski dani, septembarski i naročito oktobarski, se u stvari podrazumevaju borbe za oslobođenje Srbije. Cela Srbija je praktično tada oslobođena, iako je trajalo posle i u novembru, čak i dole, posebno na Kosovu i Metohiji. Pa onda, ako se ne varam, recimo Prijepolje je konačno oslobođeno januara 1945.", kaže Damnjanović.

Ističe da Beograd zaista ima izuzetan geografski položaj i istorijski, na ušću Save u Dunav, između Beča i Budima, gledano prema severo-zapadu, i Carigrada i Soluna, na jugu-jugoistoku, to jeste, kako kaže, neka od ključnih tačaka.

"Zahvaljujući toj činjenici, u hiljadugodišnjoj istoriji, najmanje je bio u našim rukama, vekovima su vladali Bugari, Mađari, Turci. Nije to slučajno. Jer Beogradom nije lako ni vladati upravo zato što je na tim prolaznim koridorima", ističe on.

Međutim, kako je pomenuo, to nije bio i kraj svih tih borbi koje su se na tom delu Jugoslavije tadašnje, a i uopšte Srbije, dešavale i odvijale.

"Ostale su te velike bitke u zapadnim delovima Srbije. Jedno je tamo u Podunavlju između Bačke i Baranje u novembru, ovo je bio oktobar 1944. oko samog Beograda, a u novembru je bila ta druga po važnosti bitka, bitka kod Batine. Batina, malo mesto u Baranji, tu su opet Sovjeti i Jugosloveni vojnici pokazali ogromno junaštvo. Međutim, bitka kod Batine se zaobilazila. Rusi su tu mnogo važniji nego mi. Takvo je bilo vreme. Evo da lociramo na Dunavu - tu je Sremski front koji traje do aprila", priča Nebojša Damnjanović.

Ističe da je takođe veoma važna Niška operacija koju, prema njegovim rečima, često svi preskaču kada se priča na ovu temu.

"Veoma važna i uglavnom se preskoči, pomene se u dve, tri rečenice, poput one bitke na Batini. Međutim, Niška operacija se uglavnom prikazuje, moram reći, netačno i nečasno", kaže.

Navodi da su Bugari bili oštar okupator u oba svetska rata u Srbiji.

"Pre toga su bili nemački policajci na Balkanu. Nisu slali vojnike na istočni front, kao recimo Rumuni koji su važan učesnik Staljingradske bitke na nemačkoj strani. To se isto preskakalo, zarad dobrih srpsko-jugoslovenskih odnosa i jugoslovensko-rumunskih odnosa. A Bugari na istočni front nisu išli, ali okupirani od Sovjeta oni pristupe, i to je opet jedna kompletna vojska sa avijacijom, sa tenkovima, uvežbana armija, procenili su ko je jači. Tu promenu, to su im obezbedili Tito i Staljin", navodi Nebojša Damnjanović.

Ističe da je istorija tu - prelomljena, da se jedna epoha završila, da je nama sovjetska vojska zajedno sa partizanskom zaista donela uz žrtve oslobođenje od nemačko-nacističkog okupatora, koji da zaista nije voleo i koji nije za Srbe, kaže Damnjanović, kao ni za Poljake, kao ni za Ruse, predviđao neku budućnost.

"Znate, stvari se prepliću. Oslobođenje se dogodilo, od jednog krajnje surovog i nama nimalo naklonjenog okupatora, koji je ovde nemački, nacistički, koji je primenjivao onu čuvenu skalu sto Srba za jednog poginulog Nemca. I to će zauvek biti oslobođenje. Prikazano je kako je Sovjetska strana tražila od Tita i od tog izvršnog odbora, tog nacionalnog komiteta Avnoja da dođe, što nije tačno, obrnuto je. Mi smo molili Ruse da dođu, tako da tu ima varki, ali one ne menjaju suštinu", priča Nebojša, a ostatak priče na ovu temu možete u gore priloženom videu.

Kompletno gostovanje Nebojše Damnjanovića pogledajte u video prilogu.