Kolumna Kolumna Muharema Bazdulja: Gori li to Regija?

To leto 1971. na jugoslovenskoj jadranskoj obali, bilo je, prema nekim memoarskim zapamćenjima, neobično i natprosečno toplo. Danas bi se to na internetu to verovatno moglo i proveriti, ali svakako nas manje zanima faktografija od interpretacije. Ono što je sigurno je da je politička situacija bila vruća, a novinari vole te analogije poklapanja prirodnog i društvenog. U jeku je bilo protivjugoslovensko političko i društveno gibanje koje je jedan deo istoriografije upamtio kao "Hrvatsko proljeće", a drugi deo kao "Masovni pokret" skraćeno "Maspok". 

Književnik Miljenko Jergović opisuje to leto u jednom eseju na ovaj način: "U ljeto 1971, kada se Hrvatska bila zažarila žarom nacionalnog preporoda, kojemu je i Tito dao snažnu potporu, a onda se najednom predomislio, u to ljeto, dakle, kada je Hajduk nakon dugo godina postao prvak države, pa su širom Dalmacije na prozore kao barjaci slobode i pobjede bili isticani čisti bijeli lancuni (...) u to ljeto (...) se, eto, žarila simbolična Hrvatska". Ova vinjeta deo je eseja o pesniku Goranu Babiću, autoru pesme "Gori li to Hrvatska", a u tom eseju se Jergović priseća i dominantne atmosfere u društvu po kojoj, je li, te požare svesno pale, a ko drugi nego, Srbi.  

Po jadranskoj obali i na njenom zaleđu svakog leta bude požara. Ove godine je epicentru Crna Gora, a po tamošnjim portalima i društvenim mrežama ima takođe puno teorija o namernom izazivanju požara. Anonimne budale ne beže od eksplicitnog optuživanja Srba, ali ljudi sa imenom i prezimenom, komentatori i kolumnisti, ako se i ne usuđuju da ide tako daleko, opet su spremni da traže neke zadnje namere Srbije kao pozadinu humanitarnog učešća srpske vatrogasne infrastrukture u obuzdavanju požara.  

Ne bih ovaj slučaj potezao sam po sebi, da on ne koincidira sa celim nizom situacija i incidenata koji na našim prostorima ponovo prizivaju etničke napetosti. Svakog jula i avgusta, oko godišnjica Srebrenice i Oluje, rastu napetosti u srpsko-bošnjačkim i srpsko-hrvatskim odnosima. Zbog jubilarne "okrugle" tridesete godišnjice, ove godine se očekivala možda i nešto jača varijacija na temu. U slučaju Srebrenice nije bilo neke razlike u odnosu na prethodne godine, no u Hrvatskoj, prvenstveno zbog ogromnog i megalomanskog koncerta Marka Perkovića Tompsona i nove neformalne legitimizacije slogana "Za dom spremni", animozitet je u odnosu na neke od prethodnih godina ipak eskalirao.  

Takođe, u samoj Bosni i Hercegovine, potvrda prvostepene presude Miloradu Dodiku pojačala je unutrašnjopolitičke međuetničke napetosti na liniji Bošnjaci - Srbi. Dešava se, međutim, i prilično bizarno ispoljavanje bošnjačko-hrvatskih animoziteta koje se pojavila nakon što se po internetu, kako se to kaže, viralno raširio snimak gde neki muškarac u Širokom Brijegu prekida ženu pod hidžabom u njenoj molitvi na otvorenom. Deo Bošnjaka se našao iznenađen i uvređen pa su pokrenuli inicijativu da se barem hiljadu Bošnjaka pojavi u Širokom Brijegu da tamo klanja. U celoj priči nije nevažno da je Široki Brijeg (predratna Lištica) praktično etnički čist hrvatski gradić, ali ne kao posledica etničkog čišćenja, nego je praktično vekovima takav. I ovo je izazvalo masmedijske tenzije, skrivajući pomalo stvarne probleme Bošnjaka u gradovima pod vlašću HDZ-a gde ih zaista ima,  kao što su Stolac i Čapljina, a oficijelno su diskriminisani kad je reč o zapošljavanju u državnoj službi. Možda je blago ironično da u BiH barem nema rasta etničke napetosti između Srba i Hrvata. 

Iz perspektive Republike Srbije, međutim, najviše zabrinjavaju pokušaji da se unutar njenih granica podižu međuetničke napetosti. Skorašnje tenzije koje su se desile u Novom Pazaru odnosno Bačkom Petrovcu u delu javnosti se interpretiraju kao pokušaj vlasti da izazove sukob sa nacionalnim manjinama, Bošnjacima odnosno Slovacima. Ima, međutim, određenog manjka logike u takvom rezonovanju. S jedne strane, zašto bi vlastima tako nešto odgovaralo. Od početka vlasti SNS-a, oni po pravilu imaju podršku manjinskih listi u Narodnoj skupštini. S druge strane, čak i među nekim žestokim kritičarima vlasti zbog raznih njihovih poteza, mogle su se čuti reći pohvale kad je reč o politici prema manjinama. Možda je to najočiglednije kad je reč o odnosu sa Mađarima, ali takođe su i Bošnjaci, primera radi, u poslednjih deceniju i kusur po pravilu u vladi prisutni procentualno i više nego ih je po popisu stanovništva, a i studenti iz Novog Pazara, Tutina i Sjenice sve manje studiraju u Sarajevu, primera radi, a sve više u univerzitetskim centrima u samoj Srbiji. Takođe, i kad se posmatraju kadrovi koje je dosad predstavio nastajući Pokret za narod i državu, dosta je primetna tendencija inkorporiranja ljudi iz manjinskih  zajednica.  

U Crnoj hronici novosadskog Dnevnika pre petnaest-dvadeset godina nisu bile toliko retke vesti o sukobima Srba i Mađara na nacionalnoj osnovi. Takođe, postpetooktobarska Srbija ima i iskustvo oružane pobune Albanaca na širem prostoru Preševa i Bujanovca. U tom smislu je očuvanje međuetničkog sklada na prostoru same Republike Srbije prioritet.  

Bez obzira na sva međuetnička trvenja, 1971. disolucija Jugoslavije nije bila realna jer je Jugoslavija trebala velikim silama. U kontekstu velikih sukoba u Ukrajini i na Bliskom istoku, treba biti oprezan i uvek se pitati da li bi  nekom možda i odgovarao neki ograničen incident za Zapadnom Balkanu, koji bi tom nekom možda i doneo kratkoročnu korist, a nama još dužu dugoročnu problematiku.